Цахилгаан хуулиуд

Цахилгаан хуулиуд

Авионикын онолын үндэс

Оросын нисэх хүчний байгууллагын Агаарын хөлгийн засвар үйлчилгээний албанд РЭСОС хэсэг гэж байдаг. РЭСОС нь Р-радио, Э-электро, С-специ, О-оборудование, С-самолёта гэсэн үг. Зарим тохиолдолд АиРЭО (Авиоционное и радиоэлектронное оборудавание) гэгддэг. Авионик гэдэг үг нь Aviotion гэдэг үгний үндэс АВИО мөн Electronic гэдэг үгний төгсгөл –НИК холбогдож авионик гэдэг үнийг үүсгэдэг.

Цахилгаан хэлхээний үндсэн ойлголт

Омын хууль

Гүйдлийн хүч нь хүчдэлтэй  шууд, эсэлгүүцэлтэй урвуу пропорцианаль байх хамаарлыг анх 1826 онд Германы Физикч Георг Симон ОМыг нээсэн тул нэрийг нь алдаршуулан Омын хууль гэж нэрлэсэн. 

 

Энгийн цахилгаан хэлхээ

Энэ цахилгаан хэлхээний зурагт үүсгэвэр ба дотоод эсэргүүцэл нь тусдаа боловч бодит байдалд нэг зүйл юм. Энэ 2 нь хамтдаа Генераторын үүргийг гүйцэтгэдэг.

Нэр	Томьёо	Зураг/үсгэн тэмдэглэгээ	Тайлбар
Гүйдлийн хүч	I=U/R нэгж хугацаанд dt           I=dq/dt		Дамжуулагчийн хөндлөн огтлолоор нэгж хугацаанд урсан өнгөрөх цэнэгийн тоо хэмжээг гүйдлийн хүч гэнэ. Дамжуулагчийн хөндлөн огтлолоор dt хугацаанд dq хэмжээний цэнэг урсан өнгөрсөн бол гүйдлийн  хүч
Гүйдлийн нягт	j= dI/dS		Дамжуулагчийн dS хөндлөн огтлолтой хэсгээр dI гүйдэл гүйж байгаа бол  гүйдлийн нягт
	dI=		Гүйдлийн нягт болон, хөндлөн огтлолын талбай нь вектор  болохыг тооцвол тухайн хэсгээр өнгөрөх гүйдлийн хүч
Эсэргүүцэл	R=U/I		Нэг Ом эсэргүүцэл гэдэг нь 1мм2 хөндлөн огтлолын талбайгаар 1А гүйдлийг дамжуулах чадвар юм.
Дамжуулагчийн хувийн эсэргүүцэл			Дамжуулагчийн хувийн дамжуулагч нь мэдэгдэж байвал хувийн эсэргүүцэл
Дамжуулагчийн эсэргүүцэл	R=		Хэрэв дамжуулагчийн хувийн эсэргүүцэл, хөндлөн огтлолын талбай S, дамжуулагчийн урт L  мэдэгдэж байвал эсэргууцэл
Хэлхээний хэсгийн Омын хууль	U=IR		R эсэргүүцэлтэй дамжуулагчаар I гүйдэл гүйж байвал тухайн дамжуулагчийн 2 үзүүрийн хооронд унах хүчдэл
Бүрэн хэлхээний Омын хууль	I=		Бүрэн хэлхээний Омын хууль нь Цахилгаан хөдөлгөгч хүч E –г тооцсоноороо онцлогтой юм. Хэлхээний гадаад эсэргүүцэл R, гүйдэл үүсгэгчийн дотоод эсэргүүцэл r, тухайн хэлхээн дэхь Цахилгаан хөдөлгөгч хүч E, нь мэдэгдэж байвал гүйдлийг урд бичсэнээр томьёолно.
Омын хуулийн дифференциал хэлбэр	=		Дамжуулагчийн өгөгдсөн хэсэг дэх гүйдлийн нягт нь   нь тухайн хэсэг дээрх цахилгаан орны хүчлэг болон дамжуулагчийн хувийн дамжуулалт -ээс хамаарах хамаарал
Жоуль Ленцийн хууль	P=IU		I гүйдэл гүйж байгаа дамжуулагчийн хэсэг дээр U хүчдэл байвал тухайн хэсэгт дулаан хэлбэрээр ялгарах чадал
Жоуль Ленцийн хуулийн дифференциал хэлбэр	=		Дамжуулагчийн дамжуулалт , дамжуулагчийн хэсэг дэх цахилгаан орны хүчлэг E мэдэгдэж байвал тухайн хэсгийн нэгж эзэлхүүнд ялгарах чадал
Хувьсах Цахилгаан хөдөлгөгч хүч	E=	W - өнцөг хурд t - хугацаа  – анхны фаз
Хувьсах гүйдэлд индукцийн учруулах эсэргүүцэл	=wL		U=      Хуулиар хувьсан өөрчлөгдөж байгаа гүйдэлд L индукцлэлтэй ороомгийн учруулах эсэргүүцэл
Кулоны хууль	F=Q1Q2/4 0r2	F – Цахилгаан хүч, Н(Ньютон) Q1,2–цахилгаан цэнэгүүд, Кл r–Биесийн хоорондын зай             E0=8.85 x 10-12 Ф/м–цахилгаан тогтмол 1Кулон= 6.25 x 1018	Хоёр цэгэн цэнэгт биесийн харилцан үйлчлэлийн хүч цэнэгүүдийн үржвэртэй шууд пропорцианаль бөгөөд тэдгээрийн хоорондын зайн квадратад урвуу пропорцианаль болно.

             Кулоны үйлчлэл нь энергийг үүсгэдэг. Үүнийг Ампераар хэмждэг. Ажил хийгдэж байгаа хэрэглэгчээс хамаарч Кулоны үйлчилгээг энерги гэж нэрлээд Амперметрээр хэмждэг. Тэжээл дээрх хэмжигдэхүүнийг хүчдэл гэж нэрлээд Вольтметрээр хэмжинэ.

I=Q/t     (1Кулон/1cек)

U=P/Q     (1Жоуль/1Кулон)

Хүчдэлийг 2 янзаар нэрлэнэ.   1. ЦХХ

 2. Потенциал ялгавар

U=E/Q

ЦХХ – Тэжээл дотроос  зарцуулах 1 Кулонд ноогдох Жоулийн  тоо юм.

Потенциал ялгавар – Энэ нь хэрэглэгч дахь 1 Кулон тутамд алдагдах Жоулийн тоо юм.